توانبخشی مهر

کودکان دارای اختلالات یادگیری از نظر بهره هوشی مرزی (90) یا بالاتر از مرزی می‌باشند که در یک درس یا چند درس مشکل دارند. در این اختلالات معمولا کودک نسبت به میزان تلاشی که می‌کند در یادگیری موفق نیست.

حدود دو تا سه درصد دانش آموزان اختلال یادگیری دارند که البته قابل درمان است. بارزترین مشکلی که در اثر این اختلالات برای کودک بوجود می‌آید پایین آمدن عزت نفس کودک می‌باشد که به دنبال آن کودک از ادامه تحصیل باز می‌ماند.

گاهی والدین نخستین کسانی هستند که به مشکل فرزندشان پی می‌برند اما چگونه؟ بطور مثال کودک شما ممکن است:

• در بیان وقایع و اتفاقاتی که رخ داده است، انسجام و ترتیبی نداشته باشد
• در بیان خواسته‌هایی که دارد با مشکل مواجه شود
• در سخن گفتن و بیان خاطره گردشی که داشته‌اید، با دشواری مواجه شود
• در محیطی که با هم رفته‌اید به صورت غیر عمد ناشی‌گری کند و فعالیت‌هایی را به صورت اشتباه انجام دهد
• در استفاده از امکان تفریحی که برای او فراهم شده است، سازماندهی ضعیفی داشته باشد و نتواند به خوبی از امکانات موجود بهره ببرد
• بر روی انجام فعالیت‌ها تمرکزی نداشته باشد
• افکار و تمایلات نادرست خود را نتواند کنترل کند و ممکن است اشتباهاتی عملی در محیطی که رفته‌اید، از خود بروز دهد به بیان دیگر یعنی خویشتن‌دار نیست

همه موارد فوق علایم اختلالات یادگیری هستند.

انواع اختلالات یادگیری عبارتند از:

• اختلال در خواندن: اشکال در تلفظ حروف، جابه‌جایی صداهای یک کلمه، حذف برخی از صداها از کلمه، در پایان جمله مکث نمی‌کنند و مفهوم را نمی‌فهمند، فراموشی صدای اول بخش بعد از صداکشی بقیه بخش، اشکال در تشخیص دیداری حروفی که ظاهری شبیه دارند مثل "ک" و "گ"، اشکال در ترکیب صداها و ساختن کلمات، زیر لبی و آهسته می‌خوانند، خواندن ادغامی بخش‌های مجزا از یکدیگر، فراموشی مفهومی که خوانده، تغییر توالی حروف یا کلمه‌ها و...
• اختلال در نوشتن: نارسانویسی، وارونه نویسی، قرینه نویسی، اختلال در املا و...
• اختلال در ریاضی

انواع اختلال یادگیری به اعتبار فرآیندهای روانی عبارتند از:

• اختلال در پردازش‌های کلامی
• اختلال در حافظه
• اختلال مربوط به فرآیندهای ذهنی

نظریه‌های مختلف از علل ایجاد اختلالات یادگیری:

• دکتر ومن و دلاکاتور: تشکل نظام عصبی
• کپارت: تاکید بر حرکت (فقدان حرکت‌ها و بازی‌ها و کم بودن دامنه این حرکات به عنوان مثال: عدم هماهنگی چشم و دست و نحوه مداد گیری منجر به نارسانویسی می‌شود که یکی از موارد اختلال در نوشتن می‌باشد)
• دکتر گت‌من: دید حرکتی دال بر ایجاد اختلالات یادگیری می‌شود
• در سایر نظریه‌ها تاخیر در رشد موجب اختلالات یادگیری می‌شود

گام‌های درمان در اختلالات یادگیری:

در ابتدا باید هدف در درمان مشخص شود سپس از پرسشنامه استفاده می‌کنیم و به کمک آن سنجش و تشخیص انجام می‌شود که به دنبال تشخیص طراحی برنامه درمان و انتخاب راهبردها شکل می‌گیرد. برای نتیجه‌گیری مطلوب باید ارتباط خوبی بین درمانگر و درمانجو برقرار شود.

توصیه مهم: آموزش خانواده‌ها کمک شایانی برای دسترسی سریع‌تر به اهداف می‌کند.

تمرینات پیشنهادی برای درمان اختلالات یادگیری:

• تمریناتی که باعث روان شدن سیستم صوت می‌شود: آهنگ زدن با سوت، سازهایی که نیاز به دمیدن در آن می‌باشد، فوت کردن توپ تنیس داخل مسیر مشخص روی میز، باد کردن بادکنک، تمام هوای داخل ریه‌ها را جلوی آینه بیرون کند، حس کردن انقباض و انبساط شش‌ها حین تنفس در حالت ایستاده یا خوابیده
• تمرینات با زبان (روزی ده دقیقیه به مدت یک ماه این تمرینات انجام شود) : با فرمان یک و دو دهانش را بز و بسته کند، فک پایین را با فرمان در جهات مختلف حرکت دهد، عمل جویدن را با صدا و بی‌صدا انجام دهد، زبان را از دهان بیرون آورد و به فرمان درمانگر حرکت دهد، نوک زبان را به پشت لب‌ها ببرد و بچرخاند، با زبان دندان‌های خود را از بیرون لثه‌ها بشمارد، زبان را داخل دهان دایره‌ای و بیضی شکل بچرخاند، با زبان روی سقف دهان علامت ضرب و جمع بکشد، لب‌ها را با فرمان روی هم فشار دهد و باز کند
• تمرینات مربوط به تقویت شنوایی: استفاده از یک جعبه حاوی نخود یا برنج (تشخیص صدای مربوطه با تکان دادن جعبه) ، بیان دفعات استفاده از نُت‌های مختلف به هنگام استفاده از استفاده از یک ساز، استفاده از ضبط صوت و پخش صداهای مختلف، صحبت کردن چند فرد مختلف و تشخیص صدای آنان، گوش دادن به اصوات محیط
• تمرینات مربوط به تقویت حرکات چشمی و ادراک بینایی (در برخی تمرینات این حیطه حساسیت شنیداری و توالی شنیداری نیز درگیر می‌شود): تعقیب نوک مداد با چشم در جهات مختلف بصورت خطی و مورب و منحنی، سایه خوانی، نوشتن حروف در هم و تشخیص توسط کودک، بازی با چوب کبریت، بازی و ریاضی با کاغذ شطرنجی، استفاده از آزمون‌های فراستیگ از آسان به مشکل، پیدا کردن تفاوت‌ها و شباهت‌ها در اشکال، پیدا کردن حروف مشترک در بین کلمات، پیدا کردن یک حرف مشخص در یک متن، تشخیص تفاوت اشکال هندسی کنار هم، از سری حروف مشابه هم استفاده کنیم مانند "ح" "ع" "س" و...
• تمرینات تقویت حافظه دیداری: معمولا در حروف مشابه هم مانند "س" "ص" "ث" یا "ع" و "الف" یا "غ" و "ق" یا "ت" و "ط" یا "ز" "ظ" "ض" "ذ" یا "ح" و "ه" غلط املایی اتفاق می‌افتد. کمک گرفتن از کارت‌های اشکال، کارت کلمات، نشان دادن تصویر و طرح سوال از آن، هوانویسی، استفاده از مکعب کلمات، بازی ببین و بگو، بازی جابه‌جایی یک شی یا یک فرد در محیط تا کودک تغییر را بیان کند
• تمرینات تقویت نارسانویسی: ایجاد برتری جانبی در کودک از طریق دیدن تلویزیون با یک چشم، استفاده از عینک پلاستیکی با در پوش یک چشم، گذاشتن پنبه در گوش غیر غالب، بازی با پای غالب مانند لی‌لی، تقویت عضلات کوچک و بزرگ از طریق بازی با خمیر و گِل رس و مچاله کردن کاغذ با یک دست، بهبود هماهنگی چشم و دست از طریق بازی بولینگ، دارت، راکت، پرتاب توپ در حلقه، زدن توپ به هدف، حمل لیوان اب، پرتاب توپ و گرفتن آن با یک دست، تیله بازی، یک قل دو قل، دوختن، پینگ‌پنگ، پرتاب حلقه دور میله ثابت، پیچاندن نخ دور قرقره، بهبود دست‌خط کودک به کمک ترسیم مطابق الگو داخل دو خط موازی، رسم خطوط منحنی و شکسته وسط خطوط ترسیم شده توسط درمانگر، وصل نقطه‌چین‌ها به هم و رنگ کردن داخل کادر، برای بهبود قرینه نویسی نیز از کودک می‌خواهیم تا با اندازه مشخص در جهات مختلف حرکت کند مثلا یک قدم به عقب برود یا دست راست خود را روی گوش چپ بگذارد، نوشتن روی سمباده، شن، خاک نرم
• تمرینات مربوط به بهبود حساسیت شنیداری و حافظه شنیداری: استفاده از کاغذ جلوی دهان و گفتن کلماتی مانند: "عکس" "اسب" یا "دیوار" "دیفار" و تشخیص آن توسط کودک، املای سکوت با تن صدای پایین، گوش کردن به صدای رادیو و تلویزیون با صدای کم، پچ‌پچ کردن در گوش، استفاده از اعداد و کلمات از یک تا پنج واحد به منظور بهبود توالی و حافظه شنیداری
• تمرینات تقویت اختلال ریاضی: طبق تئوری کپارت یادگیری همان حرکت است، علت اختلال فقدان حرکت می‌باشد. حرکت‌هایی که فقدان آن‌ها موجب اختلال می‌شود: چنگ زدن، مکیدن، رفلکس مورو، سینه‌خیز، چهر دست و پا راه رفتن، قلقلک دادن و جمع کردن دست و پا و... که اگر هر کدام نباشد حلقه‌هایی تشکیل نمی‌شود. در نتیجه درمان از طریق سینه‌خیز، لی‌لی، چهار دست و پا، راه رفتن صحیح، ایستادن روی یک پا، حرکات تعادلی، سرسره بازی، دنبال هم کردن، قایم باشک، الاکلنگ، پرش یک پا و دو پا، بالا رفتن و پایین آمدن از پله، کشیدن و هل دادن اشیا، ساختن توپ گرد با خمیر، نخ کردن مهره، شستن دست، پوشیدن لباس، ساختمان سازی، استفاده از میخ و چکش، قیچی کردن کاغذ، کپی کردن شکل و...

همچنین بخوانید: ارزیابی و بهبود ظرفیت‌های هوشی